تحقیق درباره خشکسالی و راه های مقابله با آن

تحقیق درباره خشکسالی و راه های مقابله با آن

تحقیق خشکسالی و راه های مقابله با آن در قالب فایل ورد تهیه و طراحی شده و شامل صفحه فهرست بندی موضوعات، عنوان تحقیق،مقدمه، متن تحقیق و منابع می باشد که مجموع صفحات این فایل 23 صفحه است.

صفحات این تحقیق شماره گزاری شده و متن آن نیز پاراگراف بندی و ویرایش شده است و آماده ارائه و یا پرینت می باشد. فایل ورد این تحقیق قابل ویرایش بوده و شما می توانید به مطالب آن افزوده و یا هر قسمت که بخواهید حذف کنید.

جهت جلوگیری از بهم ریختگی متون و نمایش صحیح در دستگاه ها و نرم افزار های مختلف علاوه بر فایل Word یک نسخه فایل PDF هم در فایل دانلودی قرار داده شده است.

عناوین و سرفصل ها:

مقدمه – پیش گفتار – تعریف خشکسالی – خشکسالی مفهومی  (Conceptual drought)  -خشکسالی بهره برداری  (operational drought) – خشکسالی اقلیمی  (Meteorological drought) – خشکسالی کشاورزی  (Agricultural drought) – خشکسالی هیدرولوژیکی  (Hydrological drought) – اهمیت خشکسالی – بحران آب در جهان – بلایی که خشکسالی بر سر کشورمان می آورد – دریاچه ارومیه – دریاچه هامون – گرد و غبار خوزستان – رود کارون – خراسان شمالی و دست خالی کشاورزان – شیوه های مقابله با بحران کم آبی – الف- اولویت های مصرف – ب- جیره بندی – اصلاح ساختار مصرف – پیشنهادات – نتیجه گیری – منابع

قسمتی از تحقیق:

مقدمه 
خشکسالی به عنوان بی سروصدا ترین بلایای طبیعی در مقابل سیلاب به عنوان یکی از پر صدا ترین بلایای قرارگرفته است. این درحالی است که خطر و خسارت های ناشی از خشکسالی به مراتب بیشتر از سایر بلایای طبیعی مانند: سیل، طوفان، آتش فشان و حتی زلزله است. ولی به دلیلی که مشاهده‌ تأثیر تخریبی خشکسالی نیاز به زمان به نسبت طولانی دارد، مطالعه و تحقیق و نحوه برخورد با آن کمتر مورد توجه قرارگرفته است.

درحالی که وقوع یک دوره خشکسالی شدید علاوه بر خسارت های آشکار به طور معمول به محصولات کشاورزی، فضای سبز و دامپروری وارد می آید و گاهی باعث قحطی می شود، خسارت های ناپیدای دیگری را نیز باعث می شود که در مواردی جبران ناپذیر از حوزه های پیدا و آشکار آن است.

برای در امان ماندن از زلزله، آتش فشان و سیلاب کافی است برای مدت کوتاهی از مرکز وقوع این بلاها فاصله گرفت، ولی در صورت وقوع خشکسالی ، کل یک جامعه در یک دوره زمانی طولانی خسارت خواهد دید و گریز از آن بدون برنامه ریزی میسر نخواهد بود.

خشکسالی حالتی طبیعی و مستمر از اقلیم است ، در حالی که بسیاری به اشتباه آن را واقعه ایی تصادفی می پندارند این پدیده به تقریب در تمامی مناطق اقلیمی رخ می دهد، ولی مشخصه آن از یک منطقه به منطقه ای دیگر به طور کامل تفاوت دارد.

خشکسالی جز بلایای طبیعی نا محسوس است .گرچه تعاریف متعددی برای این پدیده ارائه شده لیکن در کل حاصل کمبود بارش در طی یک دوره ممتد زمانی به طور معمول یک فصل یا بیشتر است این کمبود منجر به نقصان آب برای برخی فعالیت ها ، گروه ها و یا یک بخش زیست محیطی می شود . همچنین دمای بالا ، باد شدید و رطوبت نسبی پایین تر در بسیاری از نقاط جهان با این پدیده همراه شده و به طرز قابل ملاحظه ایی بر شدت آن می توانند بیفزایند.

خشکسالی های اخیر در هر گروه کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه، نتایج اقتصادی، تأثیرات زیست محیطی و دشواری های شخصی به بار آورده که جملگی باعث شده اند که آسیب پذیری تمامی جوامع به این پدیده زیان بخش طبیعی مدنظر قرار گیرد.

پیش گفتار

آب یکی از ارکان اصلی حیات بشری است به طوری‌ که حیات بدون آن برای موجودات زنده به هیچ وجه قابل تصور نیست . اگرچه کل میزان آب جهان ثابت است اما توزیع نامناسب آب در سطح جهان و از همه مهمتر فقدان آب سالم در بسیاری از نقاط جهان نگرانی های زیادی را پیش روی بشر قرار داده است.
حدود ۷۰ درصد از سطح زمین را آب فراگرفته است ولی متأسفانه بحران آب در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای کمربند خشک زمین مثل ایران، به عنوان یکی از دغدغه های اصل فراروی آینده ایی جوامع خواهد بود . نمایه های این بحران امروزه به ویژه در شرایط خشکسالی به خوبی نمایان است.
به طور کلی در نقاط مختلف کشور کاهش منابع آبی مناسب و نیاز روزافزون بخش های مختلف به آب را می توان از اثرات این بحران دانست.

تعریف خشکسالی

خشکسالی مفهومی  (Conceptual drought)

در این تعریف به مفاهیم کلی اشاره می کند بطوری که عموم مردم قادر به فهم و درک آن باشند به عنوان مثال می توان گفت: خشکسالی به دوره ای گفته می ‌شود که کمبود بارش در آن دوره باعث بروز خسارات شدید به محصولات کشاورزی و کاهش تولیدات می گردد. تعریف مفهومی خشکسالی همچنین در تدوین سیاست های مقابله با خشکسالی نیز می ‌تواند مفید و مؤثر باشد. به عنوان مثال می ‌توان قانونی را تدوین کرد که در صورت کاهش بارندگی تا یک حد معین مردم بتوانند از مزایای بیمه های خشکسالی استفاده نمایند. این نقطه را می ‌توان نقطه خطر بحرانی نامید. نقاط بالای این نقطه منطقه خطر پذیری نرمال نامیده می شود. البته تعیین نقطه بحرانی نیاز به تحقیقات مفصل در زمینه های مختلف هواشناسی، هیدرولوژی، کشاورزی، گیاه پزشکی و … دارد. تدوین این قوانین باعث شفاف سازی سیاست ‌های حمایتی دولت‌ ها در زمینه مقابله با بحران خشکسالی و پیامدهای آن خواهد بود. تعریف دقیق نقطه بحرانی و شناخت درست ان از جانب کشاورزان و سایر گروههای ذینفع میزان مشاجرات و کشمکشها را در دوران خشکسالی به حداقل خواهد رساند.

خشکسالی بهره برداری  (operational drought)

شناخت مفهوم خشکسالی در حالت بهره برداری این امکان را به ما می دهد که بتوانیم زمان آغاز، پایان و شدت خشکسالی را دریابیم. جهت تعیین آغاز دوره خشکسالی، تعریف بهره برداری خشکسالی، زمان کاهش بارش و یا هر فاکتور دیگر اقلیمی را از حد تعیین شده در طول دوره زمانی مشخص را نشان می دهد. این کار به‌سادگی و با مقایسه اطلاعات روز با آمار سی سال گذشته قابل انجام است. نقطه ای که ممکن است به عنوان نقطه شروع خشکسالی تعیین گردد نقطه ای است که کمتر از فرضاً ۷۵ درصد میانگین بارش بلند مدت منطقه باشد. البته همانطور که قبلاً ذکر شد تعیین این نقطه نیاز به یک کار فشرده جمعی و تحقیقات گسترده ای دارد. به عنوان مثال تعریف بهره برداری خشکسالی در بخش کشاورزی میتواند با مقایسه مقادیر روزانه بارش و تبخیر و تعرق به منظور تعیین کمبود رطوبت خاک و بیان این نسبتها به عنوان تأثیرات خشکسالی در رفتار گیاهان در مراحل مختلف رشد مورد بررسی قرار گیرد. این چنین تعریف کارکردی میتواند با ارزیابی دقیق برخی اطلاعت هواشناسی، رطوبت خاک و شرایط گیاهان در دوران مختلف و نیز بررسی میزان تأثیر این شرایط بر میزان رشد و بازدهی گیاهان مورد استفاده قرار گیرد. خشکسالی بهره برداری همچنین می تواند به عنوان ابزاری مناسب جهت تحلیل شدت، مدت و تناوب خشکسالی در یک محدوده زمانی خاص مورد استفاده قرار گیرد. در هر حال ارائه هر تعریفی نیاز به داشتن اطلاعات و آمار هواشناسی در مقیاس های مختلف زمانی و نیز اطلاعات مربوط به میزان تأثیرات خشکسالی بر روی بازدهی گیاهان با توجه به طبیعت تعریف ارائه شده دارد.  اقلیم‌ شناسی خشکسالی در یک منطقه خاص، میتواند کمک مؤثری در جهت شناخت بهتر و دقیق‌ تر مشخصات خشکسالی و نیز میزان تأثیرات آن در مقیاس های مختلف باشد . وجود اطلاعات کافی و دقیق در برنامه ریزی های مقابله با خشکسالی و اتخاذ سیاست‌ های مناسب بسیار ارزشمند و حیاتی است. سیاست ‌ها و برنامه ریزی ‌های مقابله با خشکسالی می تواند با رویکرد ها، جنبه ها و دیدگاه ‌های مختلفی اتخاذ گردد.

ابعاد و جنبه های خشکسالی

همانطور که ذکر گردید خشکسالی از دیدگاه‌ ها و جنبه های متفاوتی می ‌تواند مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. در هر یک از این محدوده ها و عرصه ها مشخصات و ویژگی ‌های خاصی مدنظر قرار می ‌گیرد. اصولاً در منابع مختلف خشکسالی را از چهار منظر زیر مورد بررسی و تحلیل قرار می ‌دهند:

خشکسالی اقلیمی  (Meteorological drought)

خشکسالی هواشناسی معمولاً بر پایه میزان و درجه خشکی و طول دوره تداوم خشکی ( در مقایسه با میزان طبیعی و نرمال بارش ) بیان میگردد. در این جنبه از خشکسالی آنچه که باید مدنظر قرار گیرد ویژگی ‌ها و تفاوت های اقلیمی است که باعث تفاوت بسیار در میزان بارش در نواحی مختلف می گردد. به عنوان مثال در برخی از مناطق جهان که معمولاً در تمام مدت سال بارندگی در آنجا رخ می دهد ( مناطق مرطوب حاره ای و نیمه حاره ای ) خشکسالی را به مفهوم بارشی کمتر از حد تعیین شده در طی چند روز متوالی در نظر گرفته اند. در حالی که این تعریف در مناطق کم بارش به هیچ عنوان نمی ‌تواند قابل اعتنا و اتکا باشد و باید میزان بارندگی متوسط سالانه ، فصلی و یا ماهیانه به عنوان ملاک موردتوجه قرار گیرد.

خشکسالی کشاورزی  (Agricultural drought)

خشکسالی کشاورزی جنبه‌ های مختلف خشکسالی اقلیمی و یا خشکسالی هیدرولوژیکی را به تأثیرات کشاورزی پیوند می ‌دهد. در این تعریف بیشتر توجه و تمرکز بر کمبود بارندگی، precipitation shortage (تفاوت تبخیر و تعرق واقعی)، evapotranspiration Actual  (با تبخیر و تعرق پتانسیل)، evapotranspiration Potential  (کمبود رطوبت خاک)، میزان افت سطح آب ‌های زیرزمینی و یا مخازن است. آب موردنیاز گیاهان بستگی تام به شرایط غالب اقلیمی منطقه، خصوصیات بیولوژیکی گیاه موردنظر، مرحله رشد و خصوصیات فیزیکی و بیولوژیکی خاک دارد. آستانه خشکسالی کشاورزی باید به گونه ای تعریف و تعیین گردد که در مقدار معین آستانه میزان آب موردنیاز گیاهان مختلف در دوره های مختلف رشد از حالت بذر تا بلوغ کامل بتواند تأمین گردد. کمبود رطوبت خاک سطحی در هنگام کاشت ممکن است مانع از جوانه زنی و یا حداقل باعث به تأخیر افتادن رویش و جوانه زنی گیاه گشته و نهایتاً به کاهش تراکم گیاه در واحد سطح و کاهش تولید منجر گردد. اما اگر رطوبت خاک سطحی در هنگام رویش زودرس به اندازه کافی بوده و رطوبت خاک زیرسطحی کم باشد تأثیری در بازدهی نهایی گیاه نخواهد داشت بشرطی که این کاهش رطوبت خاک زیر سطحی در طی دوره رشد گیاه با آبیاری و یا با وقوع بارش جبران گردد.

بر اساس مطالعات صورت گرفته در سال ۱۳۸۰ در مناطق جنوب خراسان تولید متوسط زعفران که اصلی ترین محصول منطقه است از ۵ کیلوگرم در هر هکتار به ۵/۲ کیلوگرم در هکتار رسید و کشاورزان منطقه را با بحران شدیدی مواجه نمود. در استان فارس نیز بیش از ۲۰۰۰ هکتار از باغات انجیر استان با خسارات شدید مواجه شده اند.

خشکسالی هیدرولوژیکی  (Hydrological drought)

خشکسالی هیدرولوژیکی را باید به همراه تأثیرات کاهش دوره بارش (شامل بارش برف) بررسی کرد. این کاهش بارش در میزان آب رودخانه ها، دریاچه ها، مخازن و سطح آبهای زیرزمینی تأثیرگذار خواهد بود. آبدهی رودخانه هلیل رود در استان کرمان در سال ۱۳۸۱ – ۱۳۸۰حدود ۲۴۵ میلیون متر مکعب برآورد گردیده در حالی که متوسط آورد بلندمدت آن حدود ۴۳۴ میلیون متر مکعب در سال است. در همین مدت ورودی رودخانه هلیل رود به مخزن سد جیرفت حدود ۷۶۰ لیتر در ثانیه بوده در حالی که میزان تبخیر حدود ۵۰۰ لیتر در ثانیه برآورد گردیده است . همچنین آبدهی رودخانه هایی که عمده آب شرب تهران را تأمین می ‌کنند تا ۶۰ درصد کاهش داشت و ورودی سدهای کرج، لار و لتیان به ‌شدت پایین آمد. تناوب و شدت خشکسالی هیدرولوژیکی را باید در محدوده حوزه آبخیز بررسی نمود. گرچه مبدأ و منشأ تمامی خشکسالی ها کمبود بارش است که خارج از اراده و اعمال بشری است اما هیدرولوژیستها بیشتر توجه خود را صرف نحوه به پایان رساندن این پدیده و این دوره در حوزه آبخیز و سیستم هیدرولوژیکی معطوف می ‌کنند.

خشکسالی های هیدرولوژیکی معمولاً همزمان با خشکسالی ‌های اقلیمی و کشاورزی نبوده و با تأخیری نسبت به آن ‌ها روی می ‌دهد چرا که زمان طولانی تری موردنیاز است تا اینکه این کاهش بارش بتواند خود را در اجزاء سیستم هیدرولوژیکی از قبیل کاهش رطوبت خاک ، جریان آب رودخانه ها و یا سطح آب دریاچه ها و مخازن نشان دهد. بنابراین نقش و تأثیر خشکسالی هیدرولوژیکی در بخش‌ های مختلف اقتصادی و اجتماعی کاملاً متمایز از یکدیگر است . به‌ عنوان مثال کاهش بارندگی می ‌تواند باعث نقصان و کاهش سریع رطوبت خاک گردد که این امر در وهله اول توسط متخصصین و مسئولین کشاورزی قابل مشاهده و فهم خواهد بود و مسئولین نیروگاه ‌های برقابی و یا محیط زیست با تأخیر چندماهه ای ممکن است اثرات آن را دریابند . از طرف دیگر آب جاری و یا آب ذخیره شده در سیستمهای هیدرولوژیکی از قبیل رودخانه ها و مخازن بهره برداران متعددی داشته و استفاده های چندمنظوره همانند کنترل سیلاب ، آبیاری ، کشتیرانی ، بهداشت و شرب ، ماهیگیری و حیات وحش از آن ‌ها به عمل می آید و لذا پیامدها و شدت اثرات خشکسالی هیدرولوژیکی را افزون تر و پیچیده تر می ‌سازد و در هنگام وقوع خشکسالی رقابت بر سر استفاده از منابع آبی باعث بروز کشمکش ‌های بین استفاده کنندگان از آب می گردد.