تحقیق درباره گیاهان دارویی

تحقیق درباره گیاهان دارویی و خواص آن ها

تحقیق گیاهان دارویی در قالب فایل ورد تهیه و طراحی شده و شامل صفحه فهرست بندی موضوعات، عنوان تحقیق، مقدمه، متن تحقیق و منابع می باشد که مجموع صفحات این فایل 23 صفحه است.

صفحات این تحقیق شماره گزاری شده و متن آن نیز پاراگراف بندی و ویرایش شده است و آماده ارائه و یا پرینت می باشد. فایل ورد این تحقیق قابل ویرایش بوده و شما می توانید به مطالب آن افزوده و یا هر قسمت که بخواهید حذف کنید.

جهت جلوگیری از بهم ریختگی متون و نمایش صحیح در دستگاه ها و نرم افزار های مختلف علاوه بر فایل Word یک نسخه فایل PDF هم در فایل دانلودی قرار داده شده است.

عناوین و سرفصل ها:

مقدمه – تاریخچه – روشهای مصرف گیاهان دارویی – تفاوت بین گیاهان دارویی و داروی گیاهی – گیاهان در ایران – بسته بندی گیاهان دارویی – تولید و فروش گیاهان دارویی – خطر انقراض – طبقه بندی گیاهان دارویی بر اساس اثرات – گیاهان تلخ – کاهش دهنده چربی و کلسترول – ضد التهاب – گیاهان ضد نفخ – گیاهان معرق – گیاهان کاهش دهنده تعرق – گیاهان مدر – گیاهان خلط آور لعابدار – گیاهان خلط آور و قی آور – خلط آور محرک – گیاهان ضد سرفه – گیاهان مسهل صفرا – گیاهان ملین و مسهل – گیاهان مقوی قلب – ضد آسم – مواد آرامبخش – ضد تصلب شرائن – ضد فشار خون – گیاهان معطر – ضد انگل – ضد دیابت – امراض زنانه – ضد استفراغ – ضد تومور – منابع

بخشی از تحقیق:

مقدمه

گیاهان دارویی گیاهانی هستند که یک یا برخی از اندام های آنها حاوی ماده مؤثره است. این ماده که کمتر از ۱٪ وزن خشک گیاه را تشکیل می دهد، دارای خواص دارویی مؤثر بر موجودات زنده است.

از هزاران سال قبل از گیاهان دارویی برای درمان بیماری های مختلف استفاده می کردند.

امروزه نیز طب سنتی در بین مردم طرفداران زیادی دارد و بسیاری از افراد برای درمان بیماری ها از خواص گیاهان دارویی استفاده می کنند.

برخی از گیاهان دارویی از دیگر گیاهان شناخته تر هستند که هم به صورت تازه و هم خشک شده در دسترس مردم قرار دارند .

تاریخچه

در پزشکی کهن،داروها از گیاهان بدست می آمدند.در تولد رستم موبد پزشک،به دستور سیمرغ مرهمی از کوبیدن گیاهی مخصوص و آمیختن آن با شیر و خشک کردن آن در سایه،ساخته و بر زخم عمل رودابه می گذارد.نکته ی ظریف این دستور،توصیه به خشک کردن مرهم در سایه است تا خواص آن در اثر نور آفتاب و گرما از بین نرود،توصیه ای که امروز هم در نگهداری داروها به قوت خود باقی است. شناخت مواد دارویی مورد استفاده مصریان قدیم از روی پاپیروس های مقدسی که از آنان به جای مانده است، میسر می باشد. باارزش ترین این پاپیروس ها «پاپیروس اسمیت» است. مصریان تقریباً از همه قسمت های گیاه استفاده می کردند. طب بابل توسط الواح کوچکی که نام داروها را به خط میخی روی آن ها نوشته اند بر جای مانده است. عناصری که آن ها بکار می بردند اساساً ریشه گیاهی داشته است. در دستورهای بابلی ها برخلاف مصریان وزن و اندازه ذکر نشده است. در متون هند قدیم گیاهان طبی به دو گروه تقسیم می شوند. گروه اول یا به عنوان مسهل، قی آور یا ملین به کار می روند یا باعث ترشح بینی می شوند و گروه دیگر مسکّن هستند. در کنار طب سوزنی که در چین اختراع شده، مهم ترین قسمت طب سنتی چین علم داروهای گیاهی بوده است. یک رساله داروسازی به نام پن تسائو کانگ مو (Pen Ts’ao Kang Mu) در سال ۱۵۹۷ تکمیل و منتشر شد. این رساله ۸۱۶۰ نسخه دارد که بر ۱۸۷۱ ماده که عموماً ریشه گیاهی دارند متکی است.

گیاه شناسی در ایران قبل از اسلام نیز سابقه طولانی داشت. در اوستا بارها از «اورورو بیشه زو» (گیاه درمانی) ستایش شده است و واژه اورورو به معنی گیاه فرشته نگهبان امرتات (امرداد) که خود یکی از امشاسپندان و کمال جاودانگی است در اوستا آمده است. پزشکان ایرانی از صدها گیاه و رستنیِ درمان بخش آگاه بودند و آن ها را مقدس می شمردند. مقدس ترین این گیاهان ۳۰ نوع بود که نمادی از نام روزهای سی گانه یک ماه بود. به طور مثال نام روز آذر که نماد گیاهی آن در اوستا «اثرگون» نام دارد و آن نوعی گل همیشه بهار است که دم کرده آن محرک سلسله اعصاب است و برای رفع خستگی استفاده می شد. نام «دارو» نیز از ریشه واژه ایرانی «دار» به معنی درخت است و در زبان پهلوی به «داروگ» تغییر شکل یافته و واژه انگلیسی و فرانسه «drug» از همین ریشه فارسی ساخته شده اند.

در طب یونانی نیز دمنوش کاربرد داشته است. بقراط (۴۶۰–۳۷۷ قبل از تاریخ) ارتباط میان شکل گیاهان و بیماری های قابل درمان توسط آن ها به نام تئوری امضاها را مطرح کرد. بر اساس این نظریه می گوید این خود طبیعت است که به ما قدرت درمانی گیاهان را نشان می دهد. به همین علت بود که ساقه زرد رنگ ریوند علیهبیماری زردی و میوه و گل قرمز انار علیه خونریزی بکار می رفت. جالینوس (۱۲۹–۲۰۰ میلادی) پزشک یونانی تجربیات خود را در یازده جلد کتاب ثبت کرد. او داروهای گیاهی را به چند گروه تقسیم کرد و بنیانگذار شاخه خاصی از طب به نام «جالینوسی» (علم مواد دارویی و تهیه آن ها) بود. در قرن اول میلادی، کتاب د ماتریا مدیکا را دیوسکوریدوس، پزشک ارتش نرون تدوین کرد، که از نخستین کارهای معتبر در مورد علم گیاه درمانی است. دیوسکوریدوس که اساس کار خود را بر پایه کار بقراط بنا نهاده بود، شکل، مشخصات و خواص بیش از ۵۰۰ گیاه را در کتاب خویش ارائه کرد که تا ۱۵۰ سال بعد به عنوان یک کتاب مرجع مورد استفاده قرار می گرفت. در همان زمان یک طبیعی دان رومی به نام پلینی کتاب تاریخ طبیعی نسبتاً حجیمی را تدوین نمود که در آن به شرح گیاهان و خواص درمانی آن ها پرداخت. ۷ قرن بعد، که در اروپا به قرون وسطی موسوم است، صومعه ها زنده نگاه داشتن گیاه درمانی را به دست گرفتند. راهبان متون مربوطه را نسخه برداری کردند و از آن ها برای شفای بیماران استفاده نمودند و مزرعه هایی را به پرورش این گیاهان اختصاص دادند.

آغاز کاربرد وسیع گیاهان دارویی و رونق و گسترش آن در کشورهای شرقی بخصوص در دوره اسلام به زمانی که شرق به کارها، نوشته ها و ترجمه های آثار بقراط، جالینوس و کتاب های دیوسکوریدوس و پلینیوس و دیگران دسترسی یافت، مربوط می شود. زیرا کارها و آثار این دانشمندان یونانی مستقیماً از طریق شام و شرق رسید و در اوایل قرن سوم میلادی در بیت الحکمه به عربی ترجمه شد. کتاب «گیاهان» یا «الحشایش» یکی از مهمترین ترجمه های این منابع است که در واقع همان ترجمه دِ ماتریا مدیکای دیوسکوریدوس است و از آن زمان و حتی تا همین اواخر به عنوان طب سنتی همیشه مورد استفاده قرار می گرفت. محمد بن زکریای رازی (سال های ۲۵۰ تا ۳۱۳ ق) دائرةالمعارفی در درمان شناسی به نام کتاب الحاوی فی الطب و کتاب خلاصه پزشکی، به نام المنصوری و کتاب دیگری به نام منافع الاغذیه و دفع مضارها را نوشت. این کتاب ها و بقیه آثار او، مخزن و مرجع مهم اطلاعات گیاه شناختی برای نسل های متمادی در شرق و غرب بوده است. پزشک نامور بوعلی سینا(سال های ۳۵۹ تا ۴۱۶ ه‍. ش) ۸۱۱ داروی گیاهی و معدنی را در کتاب قانون همراه با اثرات آن ها بر بدن انسان شرح داده است. برخی از این گیاهان ریشه هندی، تبتی چینی یا کلاً شرقی داشته اند.

دو واقعه زمینه علم گیاه شناسی را گسترش داد. یکی از آن ها اختراع دستگاه چاپ به وسیله گوتنبرگ در سال ۱۴۵۰ میلادی و دیگری کشف آمریکا به وسیله کریستف کلمب در سال ۱۴۹۲ میلادی بود. نتیجه مستقیم این دو واقعه، چاپ تعداد زیادی از مجموعه های گیاهی و وارد کردن داروهای جدیدِ بسیار به اروپا بود.پاراسلسوس دانشمند سوئیسی(۱۵۴۱–۱۴۹۳) با سفر به اروپا و جمع آوری تجربیات گوناگون، پایه و اساس محکمی در طب به وجود آورد. گنجینه گیاهان یکی از مهم ترین آثار این دانشمند است. او برای طب گیاهی اولویت خاصی قائل بود و به اثرات درمانی آب های معدنی و گیاهان محلی توجه زیادی داشت. وی اولین کسی بود که علم شیمی را در روش های درمانی شرکت داد. او در تاریخ علم طب به عنوان اصلاح کننده طب و به بیان دیگر بنیانگذار شیمی درمانی و پزشکی مطلع در باب گیاهان دارویی شناخته شده است. شیمی و فارماکولوژی به موازات یک دیگر تکامل یافته اند. بالاخره به لطف کتاب الکساندر چیرش (۱۸۵۶–۱۹۳۹)به نام «رساله فارماکولوژی» بود که مطالعه گیاهان دارویی و داروهای طبیعی در میان علومِ شناخته شده دیگر جای گرفت.

روشهای مصرف گیاهان دارویی

گیاهان دارویی و معطر عمدتاً به فرمهای زیر مصرف می شوند:

گیاه تازه

گیاه خشک شده یا کنسرو شده

بصورت فرآوری شده توسط حرارت

استحصال مواد مؤثر در صنعت

تفاوت بین گیاهان دارویی و داروی گیاهی

گیاهان دارویی شامل بخش هایی از گیاه است که پس از خشکاندن، بدون ایجاد هرگونه تغییری در مغازه ها و عطاری ها به فروش می رسد. گیاهان دارویی مثل زیره، رازیانه، هل یا دارچین گیاهانی هستند که برخی خواص درمانی آن ها که عمدتاً بی ضرر یا کم ضرر هستند، به اثبات رسیده است اما داروهای گیاهی حاصل تبدیل برخی گیاهان به دارو در کارخانه های داروسازی و طی فرایندی خاص و استریل هستند. با این توضیحات و ذکر تفاوت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی باید گفت که عطاری ها تنها حق فروش گیاهان دارویی را دارند، گیاهانی که تعداد شان مشخص است و طی سالیان دراز فواید و بی عارضه یا کم عارضه بودن شان به اثبات رسیده است. مسلم است که مصرف بی رویه و بیش از حد نیاز هر نوع خوراکی اعم از گیاهی یا شیمیایی می تواند برای بدن ضرر داشته باشد.

گیاهان در ایران

در ایران حدود ۸۰۰۰ گونه گیاهی موجود است که از این تعداد ۲۳۰۰ گونه جزء گیاهان معطر و دارویی هستند و از این تعداد ۴۵۰ گونه در عطاری های ایران به فروش می رسد.

بر اساس تحقیقی که از طرف دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد شایعترین گیاهان دارویی خریداری شده از عطاری ها در شهر تهران در سال ۱۳۸۷ انجام شده است، شایعترین گیاهان خریداری شده از عطاران:

در فصل بهار به ترتیب، گل گاو زبان ایرانی، سنبل الطیب، خاکشیر، بنفشه

در فصل تابستان به ترتیب: خاکشیر، کاسنی، شاه تره، تخم شربتی

در فصل پاییز، به ترتیب: آویشن، پنیرک، گل ختمی، بنفشه

در فصل زمستان به ترتیب: دارچین، زنجبیل، چهارگل (ترکیبی از نیلوفر، پونه، گل ختمی، سپستان، پرسیاوشان، عناب و گل بنفشه) و آویشن بوده است.

بسته بندی گیاهان دارویی

در ایران مجوز بسته بندی گیاهان دارویی اختصاصاً به واحدهای بسته بندی که دارای اجازه تأسیس از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می باشند، داده می شود. واحدهای بسته بندی مجاز، پس از گرفتن مجوز از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صرفاً می توانند اقدام به بسته بندی آن دسته از گیاهان دارویی نمایند که نام آنها در فهرست تهیه شده توسط این وزارت موجود می باشد. در صورتیکه در خواستی مبنی بر بسته بندی گیاهی خارج از فهرست مذکور توسط متقاضیان ارائه گردد، پس از بررسی کارشناسان اداره گیاهان دارویی و تأیید شورای بررسی و تدوین داروهای گیاهی و طبیعی ایران، نام گیاه به فهرست اضافه خواهد گردید. در یک بسته بندی صحیح موارد زیر باید رعایت شده باشد:

نحوه مصرف

کاربرد درمانی

تاریخ تولید

شماره پروانه

وزن

ذکر نام و نام علمی گیاه

ذکر قسمت مورد استفاده گیاه از قبیل: گل، برگ، ریشه و غیره

ذکر تاریخ انقضای مصرف

تولید و فروش گیاهان دارویی

نزدیک به ۲۳۰۰ گونه از گونه های گیاهی ایران در ردیف گیاهان دارویی و معطر قرار دارند. از این تعداد گونه گیاهی، ۴۵۰ گونه، جزو گیاهان دارویی به شمار می آیند و تعدادی از آنها در عطاری ها به فروش می رسند اما در اثر دگرگونی های زیست محیطی بتدریج از تعداد این گونه های با ارزش دارویی کم می شود. در گذشته گیاهان دارویی از دامنه طبیعت چیده می شد و اغلب خودرو بودند اما امروزه با فرایند صنعتی شدن، امکان تکیه به فلور طبیعی از بین رفته و شرایط رشد و کشت این گیاهان به شکل صنعتی فراهم شده است. در سال های اخیر تعداد زیادی از گیاهان مورد استفاده در ایران کشت داده می شوند و برخی اقلام وارداتی هستند.

در ایران صنف عطار و سقط فروش، زیرمجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران به شمار می رود. طی چند سال اخیر به دلیل اقبال مردم به استفاده از ظرفیت های طب سنتی، عطاری در کشور رشد بسیاری کرده است. به گفته معاون طب سنتی وزیر بهداشت بخش عمده ای از این عطاری ها مجوز فعالیت ندارند. رئیس اداره داروهای طبیعی و مکمل وزارت بهداشت، نبود آیین نامه و ضوابط در مورد کار عطاری ها را مشکل اصلی این صنف اعلام کرده است. اغلب گیاهان دارویی موجود در عطاری ها به صورت خشک شده می باشد که تا رسیدن به دست مصرف کننده زمان زیادی از جمع آوری آنها گذشته است؛ به همین دلیل خواص درمانی این گیاهان به شدت کاهش یافته یا در اکثر موارد به کلی از بین رفته است.

پروانه ای که برای عطاری ها صادر می شود پروانه فروش گیاهان دارویی است و تعهد محضری از آن ها گرفته می شود که دخالت در امور پزشکی نکنند و عطاری هایی که اقدام به فروش «داروی گیاهی» می کنند، مرتکب تخلف می شوند.

بعضی از کشورها مانند چین و ویتنام درمان های سنتی را در نظام بهداشت و درمان عمومی خود ادغام کرده اند. بر اساس مقرارت جدیدی که از سال ۲۰۱۱ در اتحادیه اروپا وضع شده است، تولیدکنندگان «داروهای گیاهی» در آینده باید ثابت کنند که محصولاتشان تحت استانداردهای بالا تهیه می شود، و در عین حال میزان مصرف دارو هم باید به شکل واضح و مشخص روی بسته دارو نوشته شده باشد. مقررات جدید شامل محصولاتی مانند سرخار گل (اکینیسیا)، گل راعی(سنت جان ورت)، سنبل الطیب و گیاهان سنتی چینی و هندی می شود که مصرف گسترده ای دارند.

خطر انقراض

بنابر گزارش گروه بین المللی حفاظت باغ های گیاه شناسی، بسیاری از گیاهان دارویی به دلیل برداشت بی رویه و نابودی جنگل ها در معرض خطر انقراض هستند.

طبقه بندی گیاهان دارویی بر اساس اثرات

مواد شیمیایی گیاهی اثر درمانی آن ها را بر حسب عملشان، در بدن انسان مشخص می کند؛ بنابراین گیاهان دارویی بر حسب شعاع عملشان در گروه های معینی طبقه بندی می شوند. همیشه یک گیاه دارویی اثری مشخص ندارد و طیف اثرات آن ممکن است زیاد یا کم شود. به این معنی که یک گیاه ممکن است در درمان چندین بیماری مؤثر باشد؛ و برعکس برای تقویت اثر درمانی آن ها اغلب مخلوطی از چند گیاه تهیه می شود تا تاثیرشان چند برابر شود.

گیاهان تلخ

داروهای گیاهی هستند که روی کار معده، خصوصاً در هنگام بی اشتهایی تأثیر می گذارند، انواع مختلفی از آن را قبل از غذا مصرف می کنند از قبیل:گیاهان تلخ خالص، قنطوریون صغیر، گل سپاس (جنتیانا-کوشاد)، شبدر آبی، گیاهان تلخ معطر (مواد تلخی که همراه مواد معطر باشند) نظیر:درمنه، سنبل ختایی

گیاهان تلخ قابض:این گیاهان در عین حال کمی قابض بوده برای زکام ها و گاستریت های سبک (پوست کندورانگو) به کار می روند.

گیاهان تلخ لعابدار: گیاه پای خر، شاهدانه، گیاهان قابض (داروهای منقبض کننده این مواد روی بشره یا مخاط با تشکیل رسوبات سخت همراه با بافت پروتئینی تأثیر می گذارند. آن ها آب موجود در بافت ها را می گیرند و با کم و بیش خشک کردن آن ها اثر ضد تورمی نیز دارند. این مواد اغلب از ترکیبات تانن هستند.

این گروه شامل مورد، گل غافث، هوفاریقون، مریم گلی، انجبار، گوش خر، گل مینا (امراض جلدی، اگزمای متورم و عفونی)، تره تیزک، سنفتیون، پوست درخت بلوط و بید، ریشه بابا آدم، درخت گردو، توت روباه، هفت بند، آویشن، دم شیر و زوفا می شود.

کاهش دهنده چربی و کلسترول

از زعفران در کتاب های داروسازی نام برده شده است.نتیجه ی آزمایش ها نشان می دهد که زعفران باعث کاهش چربی و کلسترول خون و افزایش نفوذ اکسیژن در پلاسما می شود

ضد التهاب

این مواد را برای درمان زخم ها و کوفتگی ها به کار می برند. آن ها ورم را کاهش می دهند و بازسازی بافت های آسیب دیده را (با تأثیر بر غشای مخاطی و سطح گرانولی) تسریع می کنند.

بنابراین بابونه و اکلیل کوهی جراحت ها را التیام می بخشند، خزه اثر ضد تورم روی مجاری ادرار دارد و گل نرگس ضمن التیام زخم ها، بیماری پوستی را درمان می کند. رزمارینوس در مصارف خارجی ضد روماتیسم و توت فرنگی برای جوش صورت مفید است.

گیاهان ضد نفخ

در این جا منظور موادی هستند که اثر خوبی روی دفع گازهای معده و انقباضات دردناک و حتی تشنج عضلات شکم دارند. این مواد حساس فشار درد را کاهش داده باعث توقف رشد باکتری هایی می شوند که تخمیر ایجاد می کند. این گروه شامل داروهایی است که مواد اسپاسمولیتک (رافع تشنج و انقباضات) دارند. گیاهانی از این قبیل عبارتند از:بابونه، انیسون، رازیانه، سرو کوهی، نعناع، مریم گلی، اکلیل کوهی، زیره و زوفا.

میوه شیرین رازیانه در بسیاری از حوشانده ها که به صورت مخلوط تهیه می شوند به کار می رود. از آن ضمن خوشبو و مطبوع کردن طعم جوشانده ها به عنوان ضد نفخ بسیار مؤثر استفاده می کنند.